فیسبوک، اسنپ‌چت و اینستاگرام در دادگاه: شبکه‌های اجتماعی متهم به آسیب روانی نوجوانان شدند!

دادگاه لس‌آنجلس با تصمیمی بی‌سابقه، مارک زاکربرگ و مدیران ارشد شرکت‌های فناوری را به اتهام آسیب روانی به نوجوانان به دادگاه فراخوانده است.

در تصمیمی که می‌تواند آینده‌ی شبکه‌های اجتماعی را دگرگون کند، قاضی با رد درخواست شرکت‌های متا (فیسبوک و اینستاگرام)، گوگل (یوتیوب)، تیک‌تاک و اسنپ‌چت برای مختومه شدن پرونده، دستور برگزاری دادگاه رسمی را صادر کرد. 

بر اساس این حکم، مدیران ارشد از جمله مارک زاکربرگ (مؤسس فیس‌بوک)، ایوان اشپیگل (مدیر اسنپ‌چت) و آدام موسری (مدیر اینستاگرام) باید در ژانویه ۲۰۲۶ در برابر هیئت‌ منصفه حاضر شوند و درباره طراحی الگوریتم‌هایی پاسخ دهند که متهم به ایجاد وابستگی روانی، اضطراب و افسردگی در نوجوانان هستند.

پرونده با شهادت نوجوانانی آغاز شد که می‌گویند طراحی پلتفرم‌هایی مانند اینستاگرام و تیک‌تاک، آن‌ها را در چرخه‌ای از «اعتیاد دیجیتال» گرفتار کرده است. یکی از شاکیان در اظهارات خود گفته است که «وسوسه‌ی مداوم برای بررسی نوتیفیکیشن‌ها خواب و آرامش او را از بین برده است». قاضی در رای خود تاکید کرد که شواهد موجود نشان می‌دهد طراحی این شبکه‌ها می‌تواند عامل مستقیم بروز آسیب‌های روانی باشد و هیئت منصفه باید درباره‌ی وظایف این شرکت‌ها تصمیم بگیرد.

در واکنش به این حکم، شرکت‌های فناوری همچنان از خود دفاع می‌کنند. گوگل اعلام کرده که یوتیوب «پلتفرمی برای تماشای ویدیو» است و با شبکه‌های اجتماعی تفاوت دارد. اسنپ‌چت نیز ادعا کرده که هدفش «ایجاد ارتباط امن میان دوستان» بوده است. 

با این حال، وکلای شاکیان می‌گویند این شرکت‌ها سال‌ها از اثرات منفی محصولات خود آگاه بوده‌اند و به‌جای اصلاح ساختار، از رفتارهای اعتیادآور کاربران برای افزایش سودآوری استفاده کرده‌اند. به گفته‌ی آن‌ها، این دادگاه می‌تواند نخستین گام در جهت وادار کردن شرکت‌های فناوری به پاسخ‌گویی اخلاقی و اجتماعی باشد.

اهمیت این پرونده فراتر از یک پرونده‌ی حقوقی است. کارشناسان معتقدند این دادگاه سرآغاز دورانی تازه در برخورد با «سلامت روان در عصر دیجیتال» است، عصری که در آن الگوریتم‌ها علاوه بر این‌که رفتار کاربران را پیش‌بینی می‌کنند، بر احساسات و تصمیمات آن‌ها اثر می‌گذارند. 

پژوهش‌ها نشان می‌دهد نوجوانانی که زمان زیادی را در شبکه‌های اجتماعی می‌گذرانند، بیشتر در معرض افسردگی، اضطراب و کاهش عزت‌نفس قرار دارند.

 حالا نظام قضایی آمریکا می‌خواهد مشخص کند آیا شرکت‌های فناوری باید برای این اثرات پاسخ‌گو باشند یا خیر. شاید حکم نهایی این دادگاه، آغاز فصلی تازه در تاریخ فناوری باشد: فصلی که در آن سلامت روان کاربران از سود تجاری مهم‌تر است.در همین رابطه در نوشدارو بخوانید: «لایحه عدالت دیجیتال اتحادیه اروپا؛ پاسان طراحی شبکه‌های اجتماعی اعتیادآور؟»