این موقعیت را فرض کنید که در منزل یا محل کار نشسته‌اید و ناگهان از پلیس آگاهی تماس می‌گیرند. از پشت تلفن می‌گویند بعد از بررسی سیم‌کارتی به نام شما، مشخص شده درگیر فعالیت‌های مجرمانه بوده‌اید و باید برای ارائه توضیحات فورا به اداره پلیس بروید. شما که از خود مطمئن هستید، قطعا جا می‌خورید و فکر می‌کنید اشتباهی ساده پیش آمده است.
با مراجعه به پلیس آگاهی مشخص می‌شود سیم‌کارتی که سال‌ها پیش به دوستی قدیمی یا حتی عضوی درجه یک از خانواده داده بودید، برای کارهای غیرقانونی استفاده شده! مثلا از دستگاه ردیاب جی‌پی‌اس فردی کاملا غریبه سر درآورده یا حتی به حساب بانکی شخصی دیگر متصل شده! و بدتر اینکه حالا شما باید پاسخگوی ضررهای وارده و جرائم مرتکب‌شده باشید…
چطور این شرایط رقم می‌خورد و چه گام‌هایی برداریم که در این موقعیت سخت قرار نگیریم؟ در ادامه توضیح می‌دهیم:
چرا سیم‌کارت شخصی نباید دست «هیچ» شخص دیگری باشد؟
هر شخص می‌تواند چندین سیم کارت داشته باشد. قاعدتا در چنین شرایطی خیلی اوقات اصلا فراموش می‌کنیم چه تعداد سیم کارت داریم و اصلا آنها را کجا گذاشته‌ایم یا در اختیار دوست و آشنا هستند.
مثلا ممکن است سال‌ها پیش سیم‌کارتی را به دوست یا برادر خود قرض داده باشید و کاملا از یادتان رفته باشد. یا شاید قبلا موبایل‌تان را دزدیده باشند و از وضعیت سیم کارت دوم بی‌خبر باشید.
اگر سیم‌کارت ما دست افرادی بیفتد که میل به سوء استفاده دارند، احتمال اینکه درگیر پرونده‌های قضایی گوناگون شویم آنقدرها کم نیست. بسیاری از فرایندهای ثبت نام و احراز هویت تنها با سیم‌کارت پیش می‌روند و بنابراین دیگران می‌توانند با نام ما، دست به تقریبا هر کاری بزنند، چه قانونی و چه غیرقانونی.
خبر بدتر اینکه هیچوقت نمی‌توانیم مطمئن باشیم افراد سوء استفاده‌گر چه کاربردهایی برای سیم‌کارت ما می‌یابند. در خوشبینانه‌ترین حالت، به جای ما خدمات و منافعی نه‌چندان قانونی کسب می‌کنند و در حالت‌های بدبینانه ممکن است به خاطر ارتکاب جرائم سنگین‌تر و ترسناک‌تر که معمولا مشمول حبس می‌شوند، سر از دادگاه و دادسرا درآوریم.
به صورت کلی سیم‌کارت‌های قرضی یا مفقودی، شناسایی مجرمان و کلاه‌برداران را دشوار می‌کنند و کاربردهای متعدد برای آنها دارند، مثلا:
- برقراری تماس‌های فیشینگ برای کلاهبرداری از مردم.
- عضویت در شبکه‌های قمار و شرط‌بندی آنلاین.
- ثبت‌نام در پلتفرم‌های غیرقانونی.
- افتتاح حساب بانکی با شماره شخصی دیگر.
- ارسال پیامک‌های جعلی برای تخلیه حساب مردم.
- فروش سیم‌کارت در بازار سیاه (که معمولا به جرائم سنگین‌تر منتهی می‌شود).
مثالی از دنیای واقعی و پیامد‌ها
بد نیست یک مورد واقعی از سوءاستفاده را برایتان تعریف کنیم: یک سیم‌کارت در اختیار یکی از اعضای شرکت قرار می‌گیرد. بعد از گذشت یک سال، این سیم کارت ناگهان از دستگاه ردیاب متصل به اتومبیل شخصی دیگر سر درمی‌آورد و پرونده‌ای برای شکایت از صاحب آن تشکیل می‌شود (بد نیست بدانید که نصب جی‌پی‌اس روی خودرو بدون اطلاع شخص غیرقانونی است!).
در حالی که انتقال مالکیت برای سیم‌کارت انجام نشده و شرکت صاحب سیم‌کارت حتی یک رسید ساده بابت تحویل سیم‌کارت به کارمند خود ندارد. شخصی که مسئول نگهداری از سیم‌کارت بوده ادعا می‌کند سیم‌کارت را قبلا از او دزدیده‌اند و حاضر به مراجعه به دادسرا نمی‌شود.
صاحب اصلی سیم‌کارت ناگهان در جایگاه متهم اصلی موقعیتی قرار می‌گیرد که راه سریعی برای اثبات بی‌گناهی و عدم دخالت خود ندارد.
برخلاف آنچه ممکن است فکر کنید، اپراتورهای مخابراتی هم لزوما «موظف» به همکاری با شخص یا سازمانی نیستند که در این موقعیت قرار گرفته و در دستیابی به اطلاعات خط، همکاری چندان نشان نمی‌دهند. دریافت تاریخچه تماس‌ها (و هر اطلاعات مشابهی که برای اثبات بی‌گناهی ضروری است)، حتی برای صاحب واقعی سیم‌کارت هم آسان نیست و نیاز به دلیل موجه و حکم قضایی دارد.
در نتیجه عملا وارد پرونده‌ای شده‌اید که مظنون اصلی آن به حساب می‌آیید، مگر اینکه خلافش را اثبات کنید.
حتی اگر کوچک‌ترین تجربه‌ای از فرایندهای قضایی نداشته باشید هم، می‌توانید تصور کنید که ناگهان درگیر چه کلاف سردرگمی می‌شوید که نه‌تنها ماه‌ها زمان می‌برد، بلکه اختلال جدی در زندگی شخصی و حرفه‌ای‌تان ایجاد می‌کند. حتی ممکن است برای دفاع از خود نیاز به استخدام وکلایی خبره داشته باشید که آن هم هزینه‌بر است.
گام‌های عملی برای استعلام و تعیین وضعیت سیم‌کارت
اگر احتمال می‌دهید سیم‌کارت‌هایی با وضعیتی نامشخص دارید یا اصلا نمی‌دانید چند سیم کارت به نام‌تان است، ابتدا باید یک استعلام ساده بگیرید.روش‌های گوناگونی برای استعلام مالکیت سیم کارت وجود دارد. ساده‌ترین روش، ارسال پیامکی حاوی «کد ملی» به شماره «۳۰۰۰۱۵۰» است.
این روش فقط نشان می‌دهد که چند سیم کارت به نام‌تان زده شده و شماره دقیق هر کدام را به تفکیک نشان نمی‌دهد. اگر تعداد سیم‌کارت‌ها بیشتر از مواردی است که فیزیکی در اختیار دارید، لازم است استعلامی دقیق‌تر بگیرید.
با ثبت نام در این سایت یا ورود به حسابی که پیش‌تر ساخته‌ایم، به مجموعه‌ای از خدمات دولتی دسترسی پیدا می‌کنیم که استعلام مالکیت سیم‌کارت هم یکی از آن‌هاست.
به محض وارد کردن رمز یک‌بار مصرف، نتیجه استعلام را خواهید دید که هم شماره دقیق سیم‌کارت‌ها و هم اپراتور هرکدام را نشان می‌دهد.
نکته: اگر به هر دلیلی نمی‌توانستید از این سایت استفاده کنید، وب‌اپلیکیشن‌های سه اپراتور مخابراتی کشور هم قابلیت‌های مشابهی برای استعلام دارند:
- وب‌اپلیکیشن «همراه من» برای مشترکین همراه اول
- وب‌اپلیکیشن «ایرانسل من» برای مشترکین ایرانسل
- وب‌اپلیکیشن «رایتل من» برای مشترکین رایتل
اما مشکل اینجاست که اگر تنها یک سیم کارت از هر اپراتور داشته باشید و این سیم کارت به صورت فیزیکی در دسترس نباشد، نمی‌توانید وارد حساب خود در اپلیکیشن همان اپراتور شوید. در نتیجه سایت «پنجره ملی خدمات دولت هوشمند» انتخابی بهتر است و با هر سیم‌کارتی که اکنون در اختیار دارید، کار می‌کند.
همان‌طور که در تصویر بالا می‌بینید، نتایج استعلام در سایت دولت هوشمند به سیم‌کارت‌های موبایل محدود نمی‌شود و اطلاعات سیم‌کارت‌های موجود در مودم‌های اینترنت TD-LTE را هم نشان می‌دهد که تعیین تکلیف آنها هم بسیار مهم است چون اگر در اختیار شخص دیگری باشند و با آن مرتکب یک جرم اینترنتی بشوند، شما نخستین متهم خواهید بود.
با سیم‌کارت‌های نامشخص چه کنیم؟
اگر سیم‌کارت فعالی دارید که دست خودتان نیست و قطعا به دوست و آشنا واگذار نکرده‌اید، باید همین حالا سوزانده شود. البته سیم‌کارت‌هایی که برای شش ماه یا یک‌سال کاملا غیر فعال باشند، به صورت خودکار می‌سوزند. با این حال لازم است فرض را بر گم شدن سیم‌کارت‌ها نگذارید. اگر بیش از یک سال از گم شدن یک سیم‌کارت می‌گذرد و همچنان در نتیجه استعلام فعال است، یعنی یک نفر از آن استفاده کرده یا می‌کند.
این نوع از سیم‌کارت‌ها را باید سوزاند. فرایند سوزاندن سیم کارت را هم می‌شود حضوری پیش برد و هم آنلاین یا تلفنی. اما از آن‌جا که فرایند «سوزاندن سیم‌کارت» بسته به اپراتور و روش مورد نظر شما متفاوت است، پیشنهاد می‌کنیم از راهنماهای آنلاین و یا حتی چت جی‌پی‌تی کمک بگیرید!
اگر سیم‌کارت‌هایی دارید که در دست دوست و آشنا هستند، لازم است یا پیگیر «انتقال مالکیت» شوید و یا حداقل رسیدی مکتوب از آنها دریافت کنید که واگذاری سیم‌کارت را اثبات کند.
موضوع راجع به این نیست که نمی‌توان اعتماد ۱۰۰ درصدی به دوستان و آشنایان داشت. مساله این است که باید گام‌های لازم را برای مراقبت از خود برداریم. درست مانند مثالی که بالاتر آوردیم، اگر سیم‌کارت شما در موبایل شخصی دیگر باشد و توسط یک کلاه‌بردار به سرقت برود، از نگاه قانون این شما هستید که باید پاسخگوی سرنوشت نهایی سیم‌کارت و اعمال انجام‌شده با آن باشید.
ممکن است شما سیم‌کارتی را در اختیار شخصی قرار دهید که مانند چشمان‌تان به او اعتماد دارید، اما تلفن او بدون اطلاعش هک شود و از سیم کارت او برای ارسال پیامک کلاهبرداری استفاده شود. در این صورت باز هم شما متهم اول خواهید بود.
فرایند انتقال مالکیت اگرچه می‌تواند اندکی انرژی‌بر باشد، اما ارزش‌اش را دارد. برای انتقال مالکیت لازم است هم انتقال‌دهنده و هم گیرنده (یا وکلای آنها)، همراه با اطلاعات هویتی و پوکه سیم کارت به یکی از دفاتر خدمات ارتباطی اپراتور مربوطه مراجعه کنند و کار انتقال را حضوری انجام دهند.
جمع‌بندی
در مجموع سخن این است که سیم‌کارت شما یکی از شخصی‌ترین دارایی‌های‌تان به حساب می‌آید و از برخی جهات شبیه چک سفید امضا است! اگر سیم‌کارت‌ها به دست افراد اشتباه بیفتند و برای اعمال مجرمانه استفاده شوند، یک روز از خواب بیدار می‌شویم و می‌بینیم که دچار دردسرهای جدی شده‌ایم.
بنابراین لطفا برای آرامش روان خودتان و تمام نزدیکان، دقایقی وقت بگذارید و وضعیت سیم‌کارت‌ها را با دقت بررسی کنید. تنها نوشدارو واقعی، آگاهی و تدابیری است که پیش از بروز حادثه به کار می‌بندیم.
با تشکر از آقای بابک ارشادی‌فر
