دستیار هوش مصنوعی ماندانا
در نوشدارو در مورد عوارض منفی شبکه‌های اجتماعی زیاد صحبت کرده‌ایم، اما اجازه دهید این بار زاویه‌ی مثبت را ببینیم: خیلی اوقات وقتی خسته و مضطرب هستیم، در اینستاگرام مشغول دیدن ویدیوهای کوتاه می‌شویم تا کمی حال‌مان بهتر شود. اما می‌دانیم که دیدن این نوع محتوا به دلایل متعدد می‌تواند همراه با عوارض مهمی از جمله کاهش تمرکز باشد.
حالا یک پژوهش جدید نشان داده که «موضوع» ویدیویی که می‌بینید هم اهمیت بسیار زیادی دارد و اگر سراغ دیدن ویدیوهای الهام بخش و انگیزشی بروید، به سلامت روان‌تان کمک هم می‌کند.
این ویدیوها، داستان انسان‌هایی را روایت می‌کنند که با وجود چالش‌ها و سختی‌ها، به موفقیت دست یافته‌اند. تماشای این نوع محتوا می‌تواند امید و انگیزه را بیشتر کند و به شما یادآوری کند که حتی در شرایط سخت هم می‌توان بر مشکلات غلبه کرد. نمونه‌هایی از این ویدیوها در ادامه مطلب ذکر شده‌اند.
قدرت «امید» در جهان آنلاین
بیشتر پژوهش‌ها روی پیامدهای منفی رسانه‌های دیجیتال تمرکز دارند، اما این مطالعه نشان می‌دهد که اگر آنها درست استفاده شوند، می‌توانند «ابزار درمانی» باشند و حال روحی افراد را بهتر کنند.
جزئیات پژوهش
در این مطالعه، ۱۰۰۰ فرد بزرگسال به پنج گروه تقسیم شدند و هر گروه به مدت پنج روز متوالی، روزی پنج دقیقه فعالیت خاصی انجام داد:
- گروه اول ویدیوهای الهام‌بخش و انگیزشی کوتاه تماشا کردند.
- گروه دوم کلیپ‌های طنز دیدند.
- گروه سوم تمرین مدیتیشن انجام دادند.
- گروه چهارم به طور معمول از موبایل استفاده کردند.
- گروه پنجم هیچ دستورالعملی دریافت نکردند (گروه شاهد).
فقط دو گروه از شرکت‌کنندگان پژوهش (بینندگان ویدیوهای الهام‌بخش و افرادی که مدیتیشن کردند) کاهش قابل‌توجهی در سطح استرس داشتند.
نتیجه‌ی این پژوهش نشان داد که فقط دو گروه (بینندگان ویدیوهای انگیزشی و افرادی که مدیتیشن کردند) کاهش قابل‌توجهی در سطح استرس داشتند. این تأثیر مثبت تا ۱۰ روز پس از پایان آزمایش هم ادامه داشت.
چرا اثر این ویدیوها ماندگار است؟
تأثیر ویدیوهای الهام‌بخش فقط به لحظه‌ای که آنها را تماشا می‌کنید محدود نیست. ذهن ما تمایل دارد تصاویر و پیام‌های مثبت و امیدبخش را بارها مرور کند. این بازپخش ذهنی، مانند تمرین مداوم، توانایی مقابله با استرس را در شما تقویت می‌کند و کمک می‌کند احساس کنترل بیشتری بر زندگی و شرایط خود داشته باشید.
به عبارت دیگر، حتی بعد از پایان ویدیو، مغز شما این تجربه را بارها بازسازی می‌کند و اثر آن باقی می‌ماند.
علاوه بر این، مشاهده داستانهای واقعی از افرادی که با مشکلات بزرگ روبه‌رو شده و موفق شده‌اند، «تاب‌آوری روانی» را افزایش می‌دهد. تاب‌آوری به معنای توانایی پذیرفتن احساسات منفی و سختی‌های زندگی است.
وقتی می‌بینیم دیگران چگونه از بحران‌ها عبور کرده‌اند، این پیام در ذهن ما تقویت می‌شود که «من هم می‌توانم بر مشکلات غلبه کنم.» و همین باعث ایجاد اعتماد به نفس و آرامش روانی پایدار می‌شود.
نمونه‌هایی از ویدیوهای الهام‌بخش
در این پژوهش، از ویدیوهای کوتاهی استفاده شد که در یوتیوب در دسترس بودند و قهرمانان واقعی زندگی را نشان می‌دادند. برخی از آنها به این شرح‌اند:
- مردی که دو بار بر سرطان غلبه کرد و پس از بهبودی، از قله‌ی اورست بالا رفت. مشاهده ویدیو.
- نخستین بالرین سیاه‌پوست در تاریخ تئاتر باله آمریکا، که مسیر سختی را پشت سر گذاشت. مشاهده ویدیو.
- نوجوانی با اوتیسم که برای بازیکنان تیم بسکتبال آب و نوشیدنی می‌آورد، اما در یک بازی تاریخی چندین امتیاز کسب کرد.
- داستان خواننده‌ای که در نوجوانی شنوایی خود را از دست داده بود و با اجرای درخشان خود در برنامه‌ی America’s Got Talent تحسین همگان را برانگیخت.
تأثیر ویدیوهای الهام‌بخش فقط به لحظه‌ای که آنها را تماشا می‌کنید محدود نیست. ذهن ما تمایل دارد تصاویر و پیام‌های مثبت و امیدبخش را بارها مرور کند.
چرا دیدن ویدیوهای الهام بخش به سلامت روان ما کمک می‌کنند؟
محققان چند توضیح برای اثربخشی این ویدیوها ارائه داده‌اند:
۱. تمرکز بر لحظه‌ی حال
وقتی ویدیویی جذاب، توجه شما را کاملاً جلب می‌کند، ذهن از افکار منفی و نگرانی درباره‌ی آینده جدا می‌شود. این خروج موقت از چرخه‌ی «تفکر فاجعه‌محور» به مغز فرصت می‌دهد تا از افکار منفی دور شود و فشار روانی را کاهش می‌دهد.
۲. ایجاد نظم و عادت مثبت
داشتن «برنامه‌ی روزانه»، هرچند کوچک، مانند دیدن یک ویدیوی امید بخش در پایان روز، باعث ایجاد حس ثبات و پذیرش اتفاقات در زندگی می‌شود، عاملی که روان‌شناسان آن را یکی از پایه‌های مدیریت استرس می‌دانند.
۳. اثرات فیزیولوژیک بر مغز
پژوهشگران معتقدند که دیدن منظم چنین ویدیوهایی می‌تواند باعث فعال شدن سیستم عصبی پاراسمپاتیک شود، سیستمی که مسئول آرام‌سازی بدن است. تکرار این فرایند از طریق «نوروپلاستیسیته» (توانایی مغز برای تغییر و یادگیری) عادت ذهنی جدیدی ایجاد می‌کند که در بلندمدت پاسخ بدن به استرس را تعدیل می‌کند.
افزایش ترشح هورمون‌های شادی مانند دوپامین و سروتونین، یکی دیگر از اثرات فیزیولوژیک این تجربه است. نتیجه آن احساس آرامش، تمرکز بیشتر و کنترل هیجانات منفی خواهد بود.
۴. احساس تعلق اجتماعی
پیام این ویدیوها به مخاطب یادآوری می‌کند که در مواجهه با مشکلات تنها نیست. احساس هم‌دلی و تکیه کردن به دیگران، حتی در فضای مجازی، می‌تواند سطح استرس را پایین بیاورد.
چگونه این عادت را در زندگی حفظ کنیم؟
شکل‌گیری هر عادت جدید به سادگی شروع می‌شود. ممکن است برای برخی، نوشتن یادآوری یا اشتراک‌گذاری تجربه با یک دوست مؤثر باشد.
از الگوریتم یوتیوب نیز می‌توان بهره برد. وقتی چند ویدیوی انگیزشی تماشا کنید، سیستم به‌طور خودکار موارد مشابه را پیشنهاد می‌دهد و باعث می‌شود به دیدن آنها عادت کنیم.
هدف این نیست که صرفاً احساسات مثبت ایجاد شود، بلکه تمرکز بر «امید» است. امید نیرویی است که طرز فکر و واکنش بدن را تغییر می‌دهد.
توصیه‌های کاربردی برای کاهش استرس در زندگی روزمره
برای بهره بردن از این روش ساده، مراحل زیر را اجرا کنید.
وقتی می‌بینیم دیگران چگونه از بحران‌ها عبور کرده‌اند، این پیام در ذهن ما تقویت می‌شود که «من هم می‌توانم بر مشکلات غلبه کنم.»
- هر روز ۵ دقیقه زمانی برای دیدن یک ویدیوی الهام‌بخش اختصاص دهید.
- ویدیوهایی انتخاب کنید که واقعیت زندگی انسان‌ها را نشان می‌دهند نه محتوای تبلیغاتی.
- پس از تماشا، چند دقیقه به آن فکر کنید و احساس خود را بنویسید.
- از الگوریتم شبکه‌های اجتماعی به نفع خود استفاده کنید تا پیشنهادهای مشابه دریافت کنید.
- اگر پدر یا مادر هستید، این تجربه را با فرزندان نوجوان خود به اشتراک بگذارید تا یاد بگیرند چگونه از فضای دیجیتال برای تقویت روحیه استفاده کنند.
ویدیوهای الهام بخش را از کجا پیدا کنیم؟
اینترنت پر از داستانهای واقعی افرادی است که با تلاش و پشتکار بر مشکلات‌شان فائق آمده‌اند. برای مثال سایت سخنرانی‌های TED پر از اینگونه موضوعات است و اتفاقا اکثرشان هم دارای زیرنویس فارسی هستند. به صورت خاص می‌توانید به چند پلی‌لیست موجود در این سایت مراجعه کنید و هر روز یکی از ویدیوهای موجود در آنها را ببینید:
۲- Talks to remind you that your story isn’t over
۳- Talks to remind you that life goes on
پیامی برای دنیای سلامت دیجیتال
یافته‌های این مطالعه نشان می‌دهد که هوش مصنوعی و رسانه‌های دیجیتال، اگر با نگاهی انسانی و هدفمند استفاده شوند، می‌توانند به ابزارهایی درمانی برای تقویت سلامت روان تبدیل شوند. در حوزه‌ی سلامت دیجیتال کودکان و نوجوانان نیز می‌توان از همین الگو استفاده کرد: تولید ویدیوهای کوتاه الهام‌بخش و انگیزشی درباره مهارت‌های زندگی، غلبه بر ترس یا تقویت دوستی و هم‌دلی.
سخن پایانی
فشار روانی بخشی از زندگی مدرن است، اما راه‌حل آن زیاد پیچیده نیست. گاهی فقط پنج دقیقه در روز، با دیدن داستانی واقعیِ امیدبخش، می‌توانیم سمت و سوی افکارمان را تغییر دهیم. مغز انسان یاد می‌گیرد که حتی در دل بحران هم می‌توان به بازسازی امید و معنا پرداخت.
شاید در نگاه اول ساده به نظر برسد، اما همین پنج دقیقه، اگر تکرار شود، می‌تواند تغییرات پایداری در خلق و خو، تاب‌آوری و سلامت روان ایجاد کند.
مطلب مرتبط: در رابطه با مدیریت افکار منفی، در نوشدارو بخوانید: «هشت راهکار برای مدیریت افکار منفی در روزهای بحرانی»
نظر بدهید