دستیار هوش مصنوعی ماندانا
حتی اگر زیاد اهل فناوری نباشید، حتما در خبرها کلمه «بلاکچین» را به عنوان ایده‌ای انقلابی شنیده‌اید. گاهی آن را کنار بیت‌کوین می‌بینیم، گاهی در بانکداری و حتی در هنر دیجیتال. اما بلاکچین چیست که این‌همه سر و صدا به‌پا کرده؟ برای فهمیدنش بیایید آن را نه به شکل یک مفهوم خشک فنی، بلکه با مثالی ساده بررسی کنیم:
بلاکچین: دفتر حساب عمومی
تصور کنید در روستایی کوچک همه مردم دفتر حساب بزرگی دارند که در آن تمام خرید و فروش‌ها نوشته می‌شود. اگر علی از حسن یک کیسه گندم بخرد، هر دو می‌روند سراغ دفترچه و معامله‌شان را همان‌جا ثبت می‌کنند.
چندین نسخه از این دفترچه در خانه بزرگان روستاست و یک نسخه آن هم در میدان روستا زیر چشم همه قرار دارد. هر معامله‌ای که در روستا رخ دهد، همزمان در همه دفترها ثبت می‌شود. هیچ کس نمی‌تواند یواشکی عددی را تغییر دهد یا معامله‌ای را پنهان کند.
این تصویر ساده همان چیزی است که بلاکچین در دنیای دیجیتال انجام می‌دهد: یک دفتر حساب عمومی که جلوی چشم همه است، اما هیچ‌کس به تنهایی یا پنهانی نمی‌تواند دستکاری‌اش کند.
چرا به آن بلاکچین می‌گویند؟
بیایید کمی دقیق‌تر شویم. بلاکچین از قطعاتی به نام بلاک یا همان بلوک ساخته شده. هر بلاک مثل یک «صفحه‌ی دفتر» است که در آن مجموعه‌ای از تراکنش‌ها ( همان خرید و فروش‌ها) ثبت می‌شود.
وقتی یک بلاک پر می‌شود، برای همیشه قفل و مهر می‌شود. سپس بلاک بعدی به آن متصل خواهد شد.
به مرور زمان زنجیره‌ای از بلاک‌های به‌هم پیوسته ساخته می‌شود که تغییر در آن ناممکن است؛ چون اگر کسی بخواهد چیزی را در یک بلاک دستکاری کند، همه بلاک‌های بعدی هم باید تغییر کنند.
بلاکچین چطور کار میکند؟
هر معامله‌ای که در روستا انجام می‌شود، در این مراحل به صورت شفاف و واضح ثبت می‌شود:
- قانون شماره ۱: اعلام همگانی
وقتی مجید می‌خواهد دو سکه به سینا بدهد، معامله را با صدای بلند در میدان اصلی روستا اعلام میکند: «من، مجید، دو سکه به سینا دادم.»
- قانون شماره ۲: تأیید عمومی
اهالی روستا که صدای او را شنیده‌اند، به دفترچه‌های خود نگاه می‌کنند تا مطمئن شوند مجید دو سکه در حسابش دارد. اگر همه تأیید کردند که این معامله درست است، آن را در صفحه جدیدی از دفترچه یادداشت می‌کنند.
- قانون شماره ۳: مهر و موم همیشگی
در پایان روز صفحه جدیدی که پر از معامله شده، با یک مهر و موم جادویی و منحصربه‌فرد، به صفحه قبلی زنجیر می‌شود.
این مهر و موم آن‌قدر محکم است که بعد از بسته شدن هیچ‌کس حتی کدخدای روستا، نمی‌تواند اطلاعات آن صفحه را تغییر دهد یا پاک کند. اگر کسی بخواهد یک معامله را دستکاری کند، باید مهر و موم تمام صفحات بعدی را بشکند که در عمل ناممکن است.
تایید صحت اطلاعات خریدار و فروشنده با حل یک محاسبه ریاضی انجام می‌شود. حل این مساله همان فرایند استخراج است که به وقت و انرژی زیادی نیاز دارد. شبکه بلاکچین برای قدردانی به این افراد پاداش می‌دهد.
نظارت روی بلاکچین بر عهده کیست؟
جادوی بلاکچین اینجا است: برخلاف دفتر حساب سنتی که یک نفر متولی‌اش است، در بلاکچین هزاران نسخه از دفتر حساب، به‌طور همزمان پیش افراد مختلف در سراسر دنیا نگهداری می‌شود.
وقتی یک تراکنش جدید انجام می‌شود، همه نگهبانان این دفتر (که به آنها «نود» یا گره می‌گویند) بررسی می‌کنند که آیا معامله واقعی و درست است یا نه.
اگر اکثریت صحت اطلاعات را تایید کنند، تراکنش ثبت می‌شود. درست مثل اینکه تمام اهالی روستا، معامله را بررسی و پس از اطمینان، آن را وارد دفتر کنند.
اعتماد در بالاترین سطح
شاید شگفت‌انگیزترین ویژگی بلاکچین این باشد که به افراد اجازه می‌دهد بدون شناخت قبلی با هم معامله کنند. دیگر لازم نیست به مجید اعتماد کنید که واقعاً پول کیسه گندم را پرداخت کرده یا نه؛ چون کل روستا شاهد ثبت معامله در دفتر است.
در بلاکچین هم نیازی به اعتماد کورکورانه به یک شخص یا بانک نیست؛ خود سیستم تضمین شفافیت را بر عهده دارد.
شفافیت و حریم خصوصی: دو روی یک سکه
همه تراکنش‌های روی شبکه بلاکچین عمومی و قابل مشاهده هستند، اما هویت اشخاص پشت آدرس‌ها مشخص نیست. به این حالت «شبه‌ناشناس» می‌گویند.
شفافیت کمک میکند تقلب دشوار شود و همه بتوانند مسیر پول را ببینند؛ در عین حال، هویت واقعی افراد هم ناشناس می‌ماند تا حریم خصوصی آنها حفظ شود. البته در بعضی بلاکچین‌های خاص مثل مونرو حتی خود تراکنش‌ها هم خصوصی هستند.
بلاکچین فراتر از ارز دیجیتال
بیشتر ما بلاکچین را با ارزهای دیجیتال مانند بیت‌کوین می‌شناسیم، اما کاربردهای آن محدود به رمزارز نیست. از قراردادهای هوشمند گرفته تا صنعت سرگرمی، لجستیک و حتی رأی‌گیری همه جا می‌توان رد پای این دفترچه‌ی دیجیتال را دید.
در همه این زمینه‌ها اصل داستان یکی است: همه‌چیز ثبت می‌شود، همه می‌بینند و دستکاری گذشته تا حد خیلی زیادی ناممکن است.
تصور کنید یک آبمیوه‌گیری را از فروشگاه می‌خرید و می‌خواهید بدانید واقعا ساخت کجاست. با استفاده از بلاکچین:
- شرکت سازنده در لحظه، تولید اطلاعات دستگاه را در یک بلاک ثبت میکند.
- شرکت حمل‌ونقل هنگام تحویل، اطلاعات جدید را به زنجیره اضافه میکند.
- نمایندگی و در نهایت فروشگاه هم گزارش خود را ثبت می‌کنند.
شما به عنوان مشتری با اسکن یک کد ساده می‌توانید تمام این مسیر را از خط تولید تا خانه خودتان ببینید. اینطوری دیگر ابهامی درباره سلامت یا اصالت محصول باقی نمی‌ماند.
سخن پایانی
بلاکچین مثل دفترچه حساب عمومی است، با این تفاوت که نه کاغذی است و نه محدود به منطقه‌ای کوچک، بلکه در کل اینترنت گسترده شده و میلیون‌ها نفر در سراسر دنیا نگهبانش هستند.
نظر بدهید