احساس «شرم» و «تقصیر»؛ ابزار کلاه‌برداران برای ساکت نگه داشتن افرادی که فریب خورده‌اند

«احساس حماقت می‌کنم، سرم کلاه رفت و از خودم خجالت می‌کشم. بیش از حد هیجان‌زده شدم، به زنگ‌ خطرهای واضح توجه نکردم و پولم را از دست دادم. امیدوارم که بتوانم با گزارش کردن کلاه‌برداری پولم را پس بگیرم، اما آنقدرها خوش‌بین نیستم. باورم نمی‌شود که گول همچین داستانی را خوردم و الان احساس ناراحتی و تنهایی می‌کنم. خجالت می‌کشم از اینکه [داستان کلاه‌برداری را] برای کسی تعریف کنم.»

جملات بالا که توسط کاربری ناشناس در انجمن اینترنتی ردیت نوشته شده‌اند، احساساتی کاملا آشنا برای افرادی را توصیف می‌کنند که تجربه کلاه‌برداری داشته‌اند. با اینکه کلاه‌برداری اتفاقی رایج است و حتی گاهی سر متخصصان امنیتی هم کلاه می‌رود، شمار زیادی از افرادی که فریب می‌خورند، تا مدت‌ها با احساس شرم و تقصیر سر و کله می‌زنند.

شخص احساس می‌کند که اگر دقت بیشتری به خرج می‌داد، درگیر این ماجرا نمی‌شد و از شماتت خود دست نمی‌کشد. از طرف دیگر، گاهی احساس خجالت و قضاوت شدن به خاطر اشتباه هم شخص را رها نمی‌کند و باعث می‌شود تمایلی به صحبت با اطرافیان یا گزارش کردن کلاه‌برداری به پلیس نشان ندهد. 

متاسفانه این مجموعه احساسات ناخوشایند،‌ فرصت‌هایی بی‌نظیر در اختیار کلاه‌بردارها می‌گذارند. آن‌ها به دنبال روش‌هایی جدید برای فریب می‌گردند و روی نیازها و خواسته‌هایی دست می‌گذارند که این احساسات منفی را تقویت می‌کنند.

برای مثال این روزها انبوهی سایت، کانال تلگرام و حتی اپلیکیشن می‌یابیم که ظاهرا «صیغه‌یابی» و «همسریابی» را آسان می‌کنند، اما در باطن جز سرقت پول و اطلاعات شخصی کاری انجام نمی‌دهند. افرادی هم که فریب این سرویس‌های دروغین را می‌خورند، با نوعی حس شرم اجتماعی روبه‌رو می‌شوند و سکوت و پذیرش خسارت را به گزارش کلاه‌برداری ترجیح می‌دهند. 

یا ممکن است فروشگاهی بیابید که در کار «فروش انواع اسلحه مجاز و غیرمجاز» است. اگر به هر دلیلی ترغیب به خرید چنین کالایی شوید، تقریبا همیشه سرتان کلاه می‌رود. افرادی که در تعامل با چنین «فروشندگانی» سرشان کلاه رفته، با ترس از اینکه در پاسگاه پلیس تبدیل به متهم شوند، شکایتی ثبت نمی‌کنند و در سکوت رنج می‌برند.

با این تفاسیر، کلاه‌بردارها بیشترین سود را از دو چیز می‌برند: طمع و سکوت. حس اول فریب را آسان می‌کند و حس دوم به آن‌ها اجازه می‌دهد بدون ترس از پیگرد قانونی، مسیر مجرمانه را ادامه دهند و افراد بیشتری را هدف بگیرند. به همین دلیل،‌ بخش اعظمی از فرایند مقابله با کلاه‌برداری‌ها، با افزایش آگاهی و فرهنگ‌سازی پیش می‌رود.

ما نیاز داریم به خود و دیگران یادآوری کنیم که فریب خوردن نشانه حماقت نیست، بلکه نشانه انسان بودن است. همه ما در لحظات مختلف بی‌دقتی می‌کنیم یا احساساتی می‌شویم و تصمیمات غلط می‌گیریم. اما مهم این است که از اشتباه عبور کنیم، از خودمان و دیگران خجالت نکشیم و داستان خود را تعریف کنیم.

گزارش کردن کلاه‌برداری فقط برای بازپس‌گیری پول نیست، بلکه اقدامی اخلاقی است برای محافظت از افرادی که ممکن است تبدیل به فریب‌خوردگان بعدی شوند. متاسفانه خیلی از اوقات پولی که رفته باز نمی‌گردد، اما با گفتن حقیقت، ده‌ها نفر دیگر را از قرار گرفتن در شرایطی مشابه نجات می‌دهید.