این روزها، بخش قابلتوجهی از زمان روزانه ما صرف خیره شدن به صفحه نمایش موبایل، لپتاپ، تلویزیون یا تبلت میشود. این سبک جدید زندگی، میزان مواجهه کودکان با این ابزارها را نیز طور قابل توجهی افزایش داده است. در واقع برخی از والدین سرگرم کردن کودکان با موبایل و تبلت را به عنوان راهکاری ساده در بچهداری انتخاب میکنند: کافی است یک موبایل در اختیار کودک قرار دهید، تا ساعتها سرگرم شود و مجبور نباشید نقزدنهای کودکتان را تحمل کنید! اما بسیاری از والدین مطلع نیستند که این یکی از بدترین کارهایی است که میتوانید در حق فرزندتان انجام دهید.
آمار و ارقام منتشر شده دربارهی میانگین ساعت روزانهی استفاده از نمایشگرها توسط کودکان ممکن است شما را شوکه کند:
- کودکان ۰ تا ۲ سال: ۵۰ دقیقه در روز
- کودکان ۲ الی ۴ سال: ۲.۵ ساعت در روز
- کودکان ۵ تا ۸ سال: بیش از ۳ ساعت در روز
- کودکان ۸ تا ۱۰ سال: ۶ ساعت در روز
- نوجوانان ۱۱ تا ۱۴ سال: ۹ ساعت در روز
- نوجوانان ۱۵ تا ۱۸ سال: ۷.۵ ساعت در روز
اکثر والدین نمیدانند که مواجهه «زودهنگام» و «بیش از حد» کودکان و نوجوانان با صفحهنمایشها چه اثرات منفی قابلتوجهی بر تواناییهای شناختی، مهارتهای اجتماعی و همچنین سلامت جسمی و روانی آنها برجای میگذارد. هرچند استفاده هدفمند، برنامهریزیشده و تحت نظارت والدین، میتواند مزایای خود را نیز به همراه داشته باشد.
استفاده از نمایشگرها و محتوای دیجیتال: سالم یا ناسالم؟
محتواهای دیجیتال انواع گوناگونی دارند و اثرات آنها نیز بسته به نوع استفاده متفاوت است. به عنوان مثال، این محتواها میتوانند شامل ویدئوهای آموزشی یا کلاسهای آنلاین باشند که با هدف یادگیری مورد استفاده قرار میگیرند و در صورت همراهی و راهنمایی والدین، بسیار مفید هستند. همچنین، بهرهگیری از نمایشگرها برای انجام فعالیتهای خلاقانهای مثل طراحی و نقاشی، ساخت موسیقی یا ویدئو نیز از دیگر کاربردهای مثبت آنها بهشمار میآید.
اکثر والدین نمیدانند که مواجهه «زودهنگام» و «بیش از حد» کودکان و نوجوانان با صفحهنمایشها چه اثرات منفی قابلتوجهی بر تواناییهای شناختی، مهارتهای اجتماعی و همچنین سلامت جسمی و روانی آنها برجای میگذارد.
در سمت مقابل، استفادهی تفریحی از نمایشگرها قرار دارد؛ مانند تماشای فیلم و انیمیشن، انجام بازیهای ویدئویی یا گشتوگذار در رسانههای اجتماعی. با اینکه این فعالیتها میتوانند سرگرمکننده باشند، اما لازم است مدت زمان آنها برای کودکان محدود شود تا از مواجههی بیشازحد با نمایشگرها جلوگیری گردد.
استفاده از نمایشگرها را میتوان از منظر دیگری نیز تقسیمبندی کرد: «فعالانه» یا «منفعلانه». استفادهی فعالانه به مواردی اطلاق میشود که طی آنها کودک با محتوای دیجیتال در تعامل است؛ مانند حل مسائل و معماها در یک اپلیکیشن یا انجام بازیهایی که نیازمند تفکر هستند. در مقابل، استفادهی منفعلانه شامل فعالیتهایی نظیر تماشای تلویزیون یا اسکرولکردن در شبکههای اجتماعی است. در حالیکه استفادهی فعالانه میتواند اثرات مثبتی بر رشد شناختی و خلاقیت کودکان داشته باشد، استفادهی منفعلانه ممکن است منجر به شکلگیری عادتهای ناسالمی همچون کاهش تحرک جسمی و فاصلهگیری عاطفی از دنیای واقعی شود.
استفاده از صفحههای نمایش از چه سنی باید آغاز شود؟
شیرخواران و کودکان نوپا برای یادگیری مهارتهای زبانی، تقویت ارتباطات احساسی و تکامل تواناییهای شناختی اولیه مثل حافظه و توجه، نیازمند تعامل فعال و رودررو با والدین و مراقبان خود هستند. از آنجا که رسانههای دیجیتال نمیتوانند جایگزین این نوع تعاملات شوند، مواجهه زودهنگام با آنها ممکن است روند طبیعی رشد زبان و مهارتهای شناختی کودک را مختل کند.
کودکان زیر ۱۸ ماه، بهجز در موارد خاص مانند تماسهای ویدیویی، نباید در معرض صفحهنمایش قرار گیرند.
در همین راستا، اغلب مطالعات و نهادهای معتبر بینالمللی از جمله آکادمی کودکان آمریکا (AAP) توصیه میکنند کودکان زیر ۱۸ ماه، بهجز در موارد خاص مانند تماسهای ویدیویی، نباید در معرض صفحهنمایش قرار گیرند. تماسهای ویدیویی از این قاعده مستثنا هستند، چرا که برخلاف استفاده منفعلانه از صفحهنمایش، نوعی ارتباط دوسویه و تعاملی ایجاد میکنند که میتواند برای کودک سودمند باشد.
مدت زمان مناسب برای استفاده از صفحههای نمایش چقدر است؟
با آغاز استفاده از صفحهنمایش از حدود دو سالگی، مدتزمان مواجهه با آن باید بهدقت مدیریت شود تا عوارض احتمالی آن به حداقل برسد. برای کودکان دو تا پنج ساله (سنین پیش از مدرسه)، دستورالعملهای رایج توصیه میکنند که زمان استفاده روزانه از نمایشگرها به حدود یک ساعت محدود شود. همچنین بهتر است یکی از والدین یا مراقبان هنگام تماشای برنامهها در کنار کودک حضور داشته باشد و محتوا را با او بهصورت تعاملی دنبال کند تا درک کودک از محتوا افزایش یافته و ارتباط موثرتری با آن برقرار کند.
در کودکان شش سال به بالا، با توجه به رشد مهارتهای شناختی و نقش پررنگتر فناوری در آموزش و ارتباطات اجتماعی، ممکن است تعادل میان مزایا و مضرات استفاده از صفحهنمایش تغییر کند. با این حال، بیشتر کارشناسان توصیه میکنند که مدتزمان استفاده تفریحی از صفحهنمایش مانند تماشای فیلم، بازی یا شبکههای اجتماعی کمتر از دو ساعت در روز باقی بماند.
در مجموع، مدت زمان توصیهشده برای استفاده از نمایشگرها در سنین مختلف را میتوان به این شکل بیان کرد:
· کودکان زیر ۲ سال: استفاده از صفحهنمایش توصیه نمیشود، بهجز تماسهای ویدئویی با اعضای خانواده.
· کودکان ۲ تا ۵ سال: حداکثر یک ساعت در روز، آن هم با همراهی و نظارت یکی از والدین یا مراقبان.
· کودکان و نوجوانان ۵ الی ۱۸ سال: حداکثر دو ساعت در روز، بهجز زمان صرفشده برای انجام تکالیف یا فعالیتهای آموزشی.
پیامدهای استفاده از صفحهنمایش در کودکان چیست؟
استفاده بیش از حد از صفحهنمایش میتواند سلامت جسمی، روانی و شناختی کودکان را تحت تاثیر قرار دهد. در ادامه به مهمترین پیامدهای این رفتار میپردازیم:
پیامدهای جسمی
استفادهی زیاد از نمایشگرها از طریق نشستنهای طولانی و کاهش فعالیت بدنی، در کنار تأثیر تبلیغات غذاهای پرکالری و مصرف تنقلات حین تماشای محتواهای دیجیتال، میتواند خطر افزایش وزن و چاقی را بالا ببرد. این وضعیت همچنین ممکن است با فشار خون بالا، اختلال در چربی خون و اختلال در سوختوساز بدن همراه باشد که همگی از عوامل خطر بیماریهای مزمن در آینده هستند.
اختلال در الگوی طبیعی خواب نیز یکی دیگر از پیامدهای مهم است. مواجهه زیاد با نمایشگرها، بهویژه در ساعات پایانی شب و نزدیک به زمان خواب، باعث تاخیر در بهخواب رفتن، کاهش طول مدت خواب، و افت کیفیت آن میشود. این اثرات اغلب بهواسطه تغییرات هورمونیِ ناشی از تماشای محتواهای هیجانانگیز و همچنین نور آبیِ منتشرشده از صفحهنمایش که ترشح ملاتونین (نوعی هورمون مسئول تنظیم خواب در مغز) را سرکوب میکند، ایجاد میشوند. اختلالات خواب نیز به نوبه خود باعث بدتر شدن خلقوخو و افت عملکرد تحصیلی کودکان میشود.
ضعیفشدن چشمها و افزایش خطر نزدیکبینی هم از دیگر پیامدهای استفادهی بیش از حد از صفحهنمایش در کودکان است. در یک مطالعه که به بررسی بیش از ۳۳۵ هزار کودک پرداخته بود، نشان داده شد ارتباط مستقیمی بین استفادهی بیش از حد از نمایشگر و نزدیکبینی وجود دارد؛ بهاین صورت که هر یک ساعت مواجههی اضافهتر با صفحهنمایش، احتمال ابتلا به نزدیکبینی را تا ۲۱ درصد افزایش میدهد! خستگی و خشکی چشمها نیز میتوانند در اثر استفادهی طولانی مدت از نمایشگرها ایجاد شوند.
علاوه بر اینها، کودکان اغلب حین استفاده از نمایشگرها در وضعیت بدنی (پوزیشن) نامناسبی قرار میگیرند؛ به این صورت که سر خود را به جلو خم کرده و پشت خود را قوز میکنند. در استفادهی طولانیمدت، این وضعیتها میتواند منجر به درد گردن، شانه و کمر شود.
پیامدهای روانی و شناختی
استفاده بیرویه از صفحهنمایش در سالهای شکلگیری شخصیت کودکان میتواند منجر به ضعف در مهارتهای بینفردی و کاهش مهارتها و همدلی اجتماعی آنها شود که این موضوع خود میتواند بر عملکرد تحصیلی و روابط بلندمدت کودکان تاثیرگذار باشد.
پژوهشها نشان دادهاند که استفاده بیش از حد از صفحهنمایش در اوایل کودکی ممکن است به مشکلاتی در توجه، تمرکز پایدار، کاهش پشتکار در انجام وظایف و افزایش خطر بروز علائم شبیه به اختلال کمتوجهی-بیشفعالی (ADHD) منجر شود.
پژوهشها نشان دادهاند که استفاده بیش از حد از صفحهنمایش در اوایل کودکی ممکن است به مشکلاتی در توجه، تمرکز پایدار، کاهش پشتکار در انجام وظایف و افزایش خطر بروز علائم شبیه به اختلال کمتوجهی-بیشفعالی (ADHD) منجر شود.
بیصبری نیز یکی از مهمترین پیامدهای استفادهی بیشازحد از نمایشگرهاست. هنگام کار با این ابزارها، کودکان نیازی به صبر کردن ندارند؛ هر آنچه بخواهند، در لحظه و تنها با چند لمس در اختیارشان قرار میگیرد. این در حالی است که در تعاملات دنیای واقعی، مانند گفتگو با دیگران یا بازیهای گروهی، کودک باید منتظر نوبت بماند، گوش دهد و صبر و تحمل را تمرین کند.
کیفیت محتوای مورد استفاده نیز اهمیت زیادی دارد. محتوای تند، خشن یا بیشازحد پرتنش میتواند مشکلات رفتاری مانند تحریکپذیری، اضطراب، و حتی پرخاشگری را تشدید کند. همچنین استفادهی غیرفعال از نمایشگرها مثل تماشای فیلم و اسکرول کردن شبکههای اجتماعی نیز با رشد ضعیف زبان و کاهش تعامل فرزندان با والدین همراه است.
با افزایش سن کودکان و دسترسی گستردهتر به اینترنت، در صورت عدم نظارت توسط والدین، خطراتی مثل مواجهه با محتواهای حساس و نامناسب برای ردهی سنی، اعتیاد به اینترنت و آسیبپذیری در برابر نقض حریم خصوصی و آزارهای اینترنتی هم آنها را تهدید میکند.
کودکان نباید هرچیزی را ببینند: مراقب نوع محتوا باشید
برخی از والدین برای کودکشان از پلتفرمهای آنلاین مانند یوتیوب و آپارات، انیمیشن پخش میکنند. اما به یک نکتهی مهم توجه ندارند: اینها بر اساس الگوریتمهای خودشان بعد از اتمام محتوا یک ویدیوی دیگر پخش میکنند که ممکن است به شدت برای کودکشان آسیبزا باشد. لطفا توجه کنید که برخی پلتفرمهای آنلاین ویژه کودکان وجود دارند (مثلا Youtube Kids) که حاوی محتوای ویژه کودکان هستند. هر چند در اینها هم نمیتوانید به طور ۱۰۰ درصد نسبت به امن بودن محتوا اطمینان داشته باشید و همیشه باید نظارت والدین روی نوع محتوا وجود داشته باشد.
راهکارهایی برای والدین جهت مراقبت از فرزندان
در دنیای امروز که رسانههای دیجیتال به بخش جدانشدنی از زندگی روزمره تبدیل شدهاند، مراقبت از سلامت جسمی و روانی کودکان در برابر استفادهی بیش از حد از نمایشگرها بیش از هر زمان دیگری اهمیت دارد. اگر فرزندتان ساعات زیادی را صرف تماشای انیمیشن، بازیهای ویدئویی یا گشتوگذار در شبکههای اجتماعی میکند، نگران نباشید! شما تنها نیستید و خوشبختانه راهکارهایی کاربردی وجود دارد.
۱- برای استفاده از نمایشگرها محدودیت زمانی تعیین کنید!
یکی از مهمترین اقدامات در مدیریت استفاده از صفحهنمایشها، تعیین کردن محدودیتهای زمانیِ مشخص و پایدار است. والدین با مشخص کردن این محدودیتها به کودکان کمک میکنند تا ضرورت برقراری تعادل میان زمان صرف شده پای نمایشگرها و سایر فعالیتها روزمره را بهتر درک کنند. خوشبختانه، امروزه اکثر دستگاههای دیجیتال به ابزارها و نرمافزارهایی مجهز هستند که به والدین کمک میکنند تا برای اپلیکیشنهای مختلف محدودیت زمانی تعیین کرده و دسترسی به محتواهای نامناسب را محدود کنند.
اگر از همان ابتدا مرزها و قوانین را مشخص کنید، کودک شما به راحتی آنها را میپذیرد. برای مثال یکی از دوستان با کودک ۵ سالهاش قرار گذاشته بود که زمان دیدن کارتون و بازی فقط یک ساعت در روز و آن هم از ساعت شش بعد از ظهر به بعد است. اما روی یک تبلت هم برایش دو اپلیکیشن آموزشی با هدف یادگیری زبان انگلیسی نصب کرده بود (اپلیکیشنهای Duolingo ABC و Khan Academy Kids) و کودک اجازه داشت در طول روز فقط با این دو اپلیکیشن کار کند.
۲- محلها و زمانهای بدون نمایشگر مشخص کنید!
علاوه بر محدودیت زمانی، در نظر گرفتن مکانها و زمانهایی که استفاده از صفحهنمایش در آنها ممنوع است نیز اهمیت زیادی دارد. در دسترس نبودن نمایشگرها در اتاق خواب و فضاهای مشترک خانوادگی، به بهبود کیفیت خواب، افزایش تعاملات رودررو و تقویت پیوندهای عاطفی بین اعضای خانواده کمک میکند.
همچنین، تعیین بازههای زمانی مشخصی در طول روز که استفاده از نمایشگرها در آنها مجاز نیست، توصیه میشود. به عنوان مثال، کارشناسان تأکید میکنند که استفاده از هرگونه صفحهنمایش در فاصلهی یک تا دو ساعت پیش از خواب باید محدود یا متوقف شود تا کیفیت خواب کودک دچار اختلال نشود و ضمنا کودکان اجازه نداشته باشند دستگاههای الکترونیکی را در اتاق خواب استفاده کنند.
۳- کودکان را به انجام فعالیتهای جایگزین تشویق کنید!
فعالیتهایی مانند بازی در فضای باز مثل رفتن به پارک، سرگرمیهایی نظیر نقاشی و رنگآمیزی، استفاده از اسباببازیهای فیزیکی یا بازیهای فکری مانند بُردگیمها، شرکت در کلاسهای زبان، موسیقی یا ورزش، و حتی مطالعهی کتاب، نه تنها به کاهش زمان استفاده از صفحهنمایش کمک میکنند، بلکه باعث بهبود سلامت جسمی، افزایش تعامل اجتماعی و تقویت خلاقیت کودکان نیز میشوند. همچنین، وقت گذراندن در طبیعت و تشویق به انجام فعالیتهایی مثل کوهنوردی و دوچرخهسواری نیز فرصتی عالی برای فاصله گرفتن از صفحههای نمایش فراهم میکنند.
جالب است بدانید که مطالعات نشان دادهاند که حتی کاهش تنها ۶۰ دقیقه از زمان روزانهی استفاده از نمایشگر میتواند تاثیر چشمگیری در تمرکز، خلقوخو و کیفیت خواب کودکان داشته باشد.
تنها ۶۰ دقیقه کاهش زمان روزانهی استفاده از نمایشگر، میتواند تاثیر چشمگیری در تمرکز، خلقوخو و کیفیت خواب کودکان داشته باشد.
۴- الگوی فرزندان خود در استفاده از صفحهنمایشها باشید!
کودکان بیش از آنکه به حرفهایتان گوش دهند، رفتارهایتان را تقلید میکنند. اگر والدین، خود به استفادهی بیش از حد از گوشی یا تلویزیون عادت داشته باشند، نمیتوانند انتظار مدیریت موفقیتآمیز رفتار فرزندشان را داشته باشند. بنابراین، اگر خواهان کاهش زمان استفادهی کودک خود از نمایشگر هستید، بهتر است از خودتان شروع کنید. داشتن ساعات بدون صفحهنمایش برای همه اعضای خانواده مثلاً هنگام صرف غذا یا در جمعهای خانوادگی میتواند بسیار مؤثر باشد.
۵- استفاده از محتواهای کوتاه ممنوع: مراقب تمرکز باشید!
برخی شبکههای اجتماعی بر پایه نمایش ویدیوهای کوتاه طراحی شدهاند مثلا: اینستاگرام، تیکتاک و یوتیوب (بخش ویدیوهای کوتاه آن).
دیدن ویدیوهای کوتاه بهشدت به توانایی تمرکز آسیب میزند. استفاده از آنها برای افراد زیر ۱۳ سال ممنوع است و البته استفاده از این شبکههای اجتماعی را برای نوجوانان با سن بالاتر (و حتی بزرگسالان!) هم توصیه نمیکنیم.
مقاومت در برابر کنار گذاشتن صفحهنمایش: علت چیست؟
وقتی از کودکان خواسته میشود نمایشگرهای خود را کنار بگذارند، ممکن است جیغ بزنند، گریه کنند یا حتی رفتار پرخاشگرانه از خود نشان دهند! همهی ما شاهد بحثوجدلهایی بودهایم که هنگام تلاش والدین برای گرفتن تبلت از کودک پیشدبستانی یا صدا زدن نوجوانی که غرق در بازی ویدئویی است برای انجام تکالیف، اتفاق میافتد.
فارغ از سن، کنار گذاشتن صفحهنمایش برای بسیاری از افراد دشوار است. اگر خودتان هم ساعتها مشغول تماشای فیلم یا اسکرول کردن در شبکههای اجتماعی بودهاید، احتمالاً این احساس را تجربه کردهاید. اما پیش از پرداختن به راهحلهای مقابله با این چالش، بیایید ببینیم هنگام استفاده از نمایشگرها، در مغز ما چه میگذرد.
چرخهی دوپامین
هنگامی که مشغول فعالیتهایی سرگرمکننده مانند بازیهای ویدئویی یا گشتوگذار در شبکههای اجتماعی هستیم، مغز ما مادهای شیمیایی به نام «دوپامین» ترشح میکند که موجب ایجاد احساسات خوشایند و سرخوشی میشود. با توقف این فعالیتها، ترشح دوپامین نیز کاهش مییابد و سطح آن در مغز افت میکند. همین اُفت ناگهانی میتواند باعث ایجاد احساس رنجش، بیحوصلگی و بدخلقی شود. همین چرخهی باطل است که سبب آسیب به مغز کودک شده و تمرکزش را هم بهشدت کاهش میدهد.
اجتناب عاطفی
در بسیاری مواقع، هدف ما از استفاده از نمایشگرها صرفاً سرگرمی یا لذت نیست؛ بلکه در پی راهی برای فرار از احساساتی نظیر بیحوصلگی، اضطراب یا پریشانی هستیم. پس از کنار گذاشتن نمایشگر، این احساسات دوباره بازمیگردند، چرا که بهجای حل شدن، تنها بهطور موقت سرکوب شدهاند.
خارج شدن از این چرخه برای همهی ما دشوار است؛ اما بزرگترها اغلب مهارتهای ذهنی لازم برای شناسایی و مدیریت احساسات خود را دارند و میتوانند راحتتر به فعالیتهای روزانهشان بازگردند. در مقابل، کودکان خردسال یا در سنین مدرسه، همچنان در حال یادگیریِ چگونگی مقابله با احساساتی مانند خشم، ناامیدی و سرخوردگی هستند و نیاز به حمایت بیشتری دارند.
راهکارهای رفع مقاومت در برابر کنار گذاشتن موبایل و تبلت در کودکان
حالا که فهمیدیم علت مقاومت کودکان در برابر کنار گذاشتن صفحهنمایشها چیست، راهکارهای مواجهه با آن را بررسی میکنیم:
۱- آرامش خود را حفظ کنید
وقتی کودک شروع به بیقراری میکند، والدین نباید به آن دامن بزنند! اگرچه کنار آمدن با کودک اخمو و در حال جیغ زدن سخت است، اما سعی کنید با چند نفس عمیق، خود را آرام کنید. چند لحظه صبر کردن قبل از واکنش، کمک میکند آرامش لازم برای حمایت از فرزندتان را بدست آورید. در این فرایند باید مداومت داشته باشید و بدانید که کودک بعد از مدتی خودش را با شرایط جدید وفق میدهد.
۲- از سخنرانی پرهیز کنید
هنگام بیقراری کودک، زمان مناسبی بری یادآوریِ قوانین و محدودیتها نیست، چون کودک در این حالت نمیتواند منطقی فکر کند. بهتر است ساده و کوتاه حرفتان را بزنید. مثلاً بگویید: «میدانم سخت است، اما وقتش است که تبلتات را کنار بگذاری».
۳- از تنظیمات دستگاه کمک بگیرید
اکثر کنسولهای بازی، تبلتها و موبایلها تنظیماتی برای محدودیت زمان استفاده دارند که میتوانید از آنها استفاده کنید. پیش از شروع، به فرزند خود محدودیت زمانیِ او را یادآوری کنید و مابقی را به خود دستگاه بسپارید!
۴- به فرزندتان فضا بدهید
کودکان به داشتن مکانی نیاز دارند که در آن آرام شوند؛ این مکان میتواند گوشهای از اتاق نشیمن، اتاق خواب یا هر جای دیگری باشد که در آن احساس امنیت کنند. اگر فرزندتان با پایان زمان استفاده از صفحه نمایش، عصبانی شد، از او بخواهید به آن مکان آرام برود تا حالش بهتر شود.
۵- پرخاشگری فرزندتان را هدایت کنید
اگر کودک هنگام کنار گذاشتن نمایشگر پرخاشگری میکند، پیشنهاد دهید انرژی خود را با مشت زدن به بالش یا وسیلهای مناسب تخلیه کند. مطالعات نشان میدهند هدایت این انرژی در مسیرهای سالم، به کنترل پرخاشگری کودکان کمک میکند.
صفحاتنمایش بخش اجتنابناپذیری از زندگی کودکان هستند، اما نباید ابعاد دیگر زندگیِ آنها را تحتتأثیر قرار دهند. اگرچه فناوری فرصتهای ارزشمندی برای یادگیری و خلاقیت فراهم میکند، اما فعالیتهای مثل گشتوگذار در طبیعت، بازی در فضای باز و برقراری ارتباط با دوستان و خانواده، نقشی مهمی در تقویت مهارتهای عاطفی و اجتماعیِ کودکان دارند؛ مهارتهایی که برای رشد و پرورش همهجانبهی آنها ضروریاند. راهحل در اجتناب از فناوری نیست؛ بلکه در راهنمایی کودکان برای استفادهی صحیح، متعادل و هدفمند از آن نهفته است.
لطفا توجه کنید که در این مطلب فقط موضوع «ساعات استفاده» را بررسی کردیم و هنوز در نوشدارو به نکات متعدد دیگری در رابطه با استفاده از ابزارهای دیجیتال برای کودکان و نوجوانان خواهیم پرداخت.
نظر بدهید